105 lat temu ok. 16:40 wybuchło największe, wygrane powstanie w historii Polski – powstanie wielkopolskie. Od 27 grudnia 1910 r. do 16 lutego 1919 roku powstańcy dzielnie walczyli o wolność Prowincji Poznańskiej spod jarzma Niemiec i możliwość włączenia jej w granice państwa polskiego.
W tych walkach zginęło ok. 2300 polskich żołnierzy. Także Ziemia Śremska znajdowała się pod okupacją germańską i o jej niezależność walczyły osoby z innych regionów Polski. To najwybitniejszych z nich należą:
Stanisław Celichowski
Reklama
Dr Mec. Stanisław Jan Celichowski urodził się 25 września 1885 roku w Bninie, jako syn Zygmunta, dyrektora Biblioteki Kórnickiej i Zofii z Ziemnych. Miał dwóch braci: Witolda i Kazimierza oraz 2 siostry: Jadwigę i Halinę. Po ukończeniu Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, od 1904 roku studiował prawo w Niemczech. W 1910 roku obronił doktorat w Halle, a następnie otworzył kancelarię adwokacką w Ostrowie Wielkopolskim.
W 1915 roku został członkiem Ligi Narodowej, a od 1916 był adwokatem przy poznańskim Wyższym Sądzie Krajowym. W październiku 1918 był komisarzem pełnomocnym Komitetu Obywatelskiego na powiat śremski. Organizował Radę Żołnierską w Kórniku. Po wybuchu powstania wielkopolskiego brał udział w walkach ulicznych w Poznaniu, dowodził wyzwalaniem Śremu, walkami pod Zbąszyniem i Rawiczem. Jako dowódca II batalionu 11. pułku Strzelców Wielkopolskich kierował obroną odcinka Jutrosin – Krotoszyn – Odolanów. 1 kwietnia 1919 roku, jako prezes regencji poznańskiej mianuje Czesława Dutkiewicza komisarycznym burmistrzem miasta Śremu.
Pod koniec 1919 roku i został kierownikiem Wydziału Wojskowego w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej, a pół roku później delegatem tego Wydziału w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. We wrześniu 1920 powrócił do pracy adwokata. Działał w wielu organizacjach społecznych. Był m.in. filistrem honorowym Korporacji Akademickiej “Filomatia Posnaniensis”, wiceprezesem Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”, Towarzystwa Samoobrony Społecznej „Rozwój” działaczem Straży Narodowej. Ponownie zaangażował się w politykę po zamachu majowym Piłsudskiego w 1926 r., gdy Roman Dmowski powierzył mu funkcję oboźnego Obozu Wielkiej Polski na województwo poznańskie. W 1928 r. został członkiem Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego, a w 1935 r. członkiem Zarządu Głównego. Od 1932 r. z ramienia SN zasiadał w sejmiku wojewódzkim. Należał do grona założycieli i od 1934 roku prezesów Narodowego Zrzeszenia Adwokatów. Wielokrotnie bronił w procesach młodych działaczy endeckich. W wyborach 1938 r. został wybrany prezydentem Poznania, jednak wyboru tego nie zatwierdziły władze sanacyjne, oczywiście z powodu przynależności do Obozu Narodowego. Był przewodniczącym Klubu Narodowego w Radzie Miejskiej Poznania. W okresie międzywojennym brał udział w upamiętnieniach dotyczących kompanii kórnickiej: tablica na budynku hotelu Victoria, grób powstańców wielkopolskich na cmentarzu w Kórniku i w Bninie.
W pierwszych dniach września 1939 roku został komendantem Straży Obywatelskiej w Poznaniu, jednak szybko był zmuszony ewakuować się do Lwowa. Od 1941 mieszkał w Wielkiej Brytanii. Brał udział w pracach polskich władz na uchodźstwie. W latach 1942-1943 zasiadał w II Radzie Narodowej, a w 1943 roku został podsekretarzem w Ministerstwie Odbudowy Administracji Publicznej i wykładowcą prawa cywilnego na polskim wydziale prawa na Oxfordzie. Natomiast ze Stronnictwem Narodowym rozstał się w konfliktowych nastrojach w 1942 roku, gdyż usunięto go za wspieranie Mariana Seydy w konflikcie z Tadeuszem Bieleckim, który był ówczesnym prezesem partii. Zmarł 29 marca 1947 roku w Londynie i nie powrócił do Polski.
Został pochowany na katolickim cmentarzu Kensal Green w Londynie, a symbolicznie uczczono jego pamięć w 1993 roku, gdy z inicjatywy bratanka Zygmunta, dokonano renowacji kaplicy cmentarnej Celichowskich w Bninie i zamontowano tablicę upamiętniającą Stanisława.
Stefan Chosłowski
Mjr. Stefan Stanisław Seweryn Chosłowski urodził się 9 maja 1889 roku w Czarnym Sadzie w ówczesnym powiecie śremskim, w rodzinie ziemiańskiej Stanisława i Lucyny z Chrzanowskich. Ukończył gimnazjum humanistyczne w Krotoszynie, a następnie studia rolnicze na uniwersytetach w Lipsku, Monachium i Berlinie. Jako poddany pruski został zmobilizowany do armii niemieckiej, odbył roczną służbę wojskową w armii niemieckiej. W 1913 roku kupił majątek Ostrowieczko pod Dolskiem i zaczął tam gospodarować. Wraz z wybuchem I wojny światowej został zmobilizowany i walczył w szeregach 6 Rez. Pułku Piechoty i 47 PP armii niemieckiej do końca wojny. uczestnicząc w walkach na froncie zachodnim m.in. pod Verdun, gdzie na początku 1917 r. został ranny i w czasie rekonwalescencji, 28 kwietnia 1917 roku, ożenił się we Wrocławiu z Ireną Chrzanowską, z którą miał córkę Zofię. Został zdemobilizowany w listopadzie 1918 roku i awansowany do stopnia podporucznika.
Wrócił do Ostrowieczka i przystąpił do organizacji powstania wielkopolskiego w pow. śremskim. Brał udział w przejmowaniu śremskiego garnizonu z rąk niemieckich 30 grudnia i przejmowaniu Śremu przez Polaków 31 grudnia 1918 roku. Nowo powołane polskie władze powierzyły mu utworzenie śremskiego batalionu powstańczego, którego został dowódcą. Już 6 stycznia 1919 roku na czele dwóch kompanii wyruszył na front pod Zbąszyń. Śremskie kompanie wróciły z tego odcinka 16 stycznia, a już 6 lutego, pod jego dowództwem, wyruszyły na front pod Rawicz. Pozytywne skutki obecności Stefana Chosłowskiego pod Rawiczem opisuje Zygmunt Wieliczka [patrz niżej]. Po utworzeniu z oddziałów powstańczych frontu rawickiego 11 Pułku Strzelców Wielkopolskich, objął dowództwo 1 batalionu tej formacji. Pozostał wraz ze swym batalionem pod Rawiczem do stycznia 1920 roku, tj. do momentu wejścia w życie traktatu wersalskiego. W styczniu 1920 brał udział w rewindykacji Rawicza i Kępna, po czym wyruszył ze swoją formacją na wojnę polsko-bolszewicką pod Lidę, jako dowódca 1 batalionu 69 Pułku Piechoty już w strukturach Wojska Polskiego. Przejściowo dowodził całym 69 PP (od 20 maja do 6 czerwca 1920). Został przeniesiony do rezerwy w stopniu majora 5 marca 1922 roku.
W 1926 roku sprzedał majątek Ostrowieczko i przeniósł się do Poznania, gdzie pracował jako wicedyrektor Towarzystwa Ubezpieczeniowego “Snop”. Działał aktywnie działał m.in. w Związku Powstańców i Wojaków, Zw. Oficerów Rezerwy oraz towarzystwach gospodarczych. Autor wielu artykułów wspomnieniowych na temat powstania.
We wrześniu 1939 r. walczył jako dowódca batalionu wartowniczego nr 73 w ramach 25 Dywizji Piechoty. Dostał się do niemieckiej niewoli i resztę wojny spędził w obozie jenieckim w Woldenbergu.
Po uwolnieniu zamieszkał z rodziną w Gnieźnie, które – jak wynika z relacji jego najbliższych – było ważnym miejscem w jego sercu. Był szykanowany przez władze komunistyczne i miał trudności ze znalezieniem pracy. Zmarł 17 października 1954 roku w Gnieźnie i spoczął na cmentarzu przy ul. Witkowskiej.
Został odznaczony: Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1922), Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych – trzykrotnie (po raz pierwszy w 1921), Złotym Krzyżem Zasługi oraz Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym – uchwała Rady Państwa nr: 12.17.-0.1046 z dnia 1958-12-17.
Czesław Kędzierski
Red. Czesław Kędzierski urodził się 26 maja 1881 roku w Poznaniu i spędził swoje młode lata w Poznaniu. Po ukończeniu szkoły średniej przeniósł się do Lwowa, gdzie studiował polonistykę. Od początku swych studiów poświęcił się zawodowi dziennikarskiemu będąc członkiem istniejącego przy Uniwersytecie Lwowskim Akademickiego Koła Dziennikarskiego. Jako student współpracował z lwowskim Słowem Polskim i pisał równocześnie korespondencje na tematy kulturalne dla Kuriera Poznańskiego. Był członkiem w tajnym zrzeszeniu „Ogniwo” w Poznaniu, Lidze Narodowej, Obronie Narodowej i Straży Narodowej przed 1907 rokiem. Po powrocie ze Lwowa wstąpił w 1908 r. do redakcji Kuriera Poznańskiego, w której pozostał do 1939 r. W roku 1908 r. był jednym z założycieli Towarzystwa Dziennikarzy i Literatów.
Zostaje także członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W latach 1908-1914 redaguje dla tegoż towarzystwa dwutygodnik „Sokół”, w którym swoje teksty umieszcza pod pseudonimem Cz. Płomieńczyk. Niemal w tym samym czasie przyjmuje funkcję sekretarza w Związku Sokolnictwa w Niemczech.
Wielkanoc 1917 roku jest dla Kędzierskiego szczególna. Władze pruskie podejrzewają go o udział w rozplakatowaniu odezwy rosyjskiego Rządu Tymczasowego do narodu polskiego oraz w zorganizowaniu rocznicy kościuszkowskiej. Z tego względu zostaje powołany do wojska. Jednak ze względu na niezdatność do służby frontowej przebywa w III batalionie 47. pułku piechoty w garnizonie w Śremie. 12 listopada 1918 roku do Rady Robotniczej, która dzięki staraniom Dr. Seweryna Matuszewskiego powstała przy Radzie Żołnierskiej, udało się włączyć osoby o poglądach narodowych – oprócz pomysłodawcy – red. Kędzierskiego. Od razu dokooptowano ich do Rady Żołnierskiej i utworzono Radę Robotniczą i Żołnierską, w której wszedł skład nasz bohater.
Po pierwszej wojnie światowej, został przejściowo naczelnikiem Wydziału Kultury i Sztuki w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej, a następnie powrócił na stanowisko dziennikarskie i do pracy społecznej w Towarzystwie Czytelni Ludowych oraz Spółce Teatralnej. W tym charakterze przyczynił się walnie do zorganizowania poznańskiego Konserwatorium Muzycznego. Działacz założonego w Bazarze w 1921 r. Koła Naukowo–Literackiego. Był członkiem Zarządu Głównego Związku Dziennikarzy RP. Był również korespondentem poznańskim warszawskiego ilustrowanego tygodnika Świat. Twórca pierwszych audycji radiowych dla dzieci, autor „Przechadzek po mieście” ukazujących się w latach 1926–1927 na łamach Kuriera Poznańskiego, a także pisma dla dzieci „Mój przyjaciel” (bezpłatny dodatek do Kuriera Wielkopolskiego). Znając dobrze język norweski, został tłumaczem pisarzy skandynawskich. Przetłumaczył m.in. baśnie Andersena i powieści Hamsuna: „Włóczęgi” (1927, wydanie polskie 1929), „August Powsinoga” (1930, wydanie polskie 1931), „A życie toczy się dalej” (1933, wydanie polskie 1958). Autor wielu baśni, bajek i gawęd radiowych. Wśród utworów dla dzieci i młodzieży wymienić należy bajki: „Trębacz Ratuszowy i Król Kruków”, „Dzielna Kasztelanka”, „O żarłocznym potworze w Gople”, „Kamień pod Wolsztynem” i wielu innych. Był popularny wśród dzieci jako „Wujek Czesio”. W roku 1936 został prezesem Syndykatu Dziennikarzy Wielkopolskich.
Od 1928 był żonaty z Walerią z Tadrzyńskich, z którą miał czworo dzieci: Bogdana, Marię, Irenę i Aleksandrę.
Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Poznania w listopadzie 1939 r. i utracie swojego mieszkania przy ulicy Wały Leszczyńskiego, przesiedlił się do Warszawy, gdzie pracował w podziemiu i uczestniczył w, nim do czasu wybuchu Powstania Warszawskiego. Następnie wyjeżdża do Krakowa, gdzie dzięki jego staraniom, Syndykat Dziennikarzy Wielkopolskich był bliski uzyskania w Rabce własnego domu wypoczynkowego. W Małopolsce doczekał się wyzwolenia, po czym powrócił do Poznania. W dniu 25 lutego 1946 r. uchwałą Wydziału Wykonawczego Zarządu Głównego Związku Zawodowego Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie, został uznany za członka–seniora związku. Zmarł na raka wątroby 16 stycznia 1947 roku w Poznaniu i został pochowany na cmentarzu Jeżyckim (kwatera L-5-5).
Daniel Kęszycki
Daniel Kęszycki urodził się 1884 roku w Londynie, jako syn Irlandki i powstańca styczniowego, który wyemigrował z kraju i pracując jako lekarz okrętowy na irlandzkim statku dorobił się sporego majątku. Urodził się w Londynie i tam ukończył Królewską Akademię Marynarki Handlowej. Awansował na stopień kapitana i podobnie jak ojciec pływał po morzach i oceanach całego świata.
Po śmierci ojca babka Florentyna sprowadziła go do Polski, gdzie w 1908 r. objął rodzinny majątek w Błociszewie pod Śremem, który gruntownie zmodernizował pobierając nauki rolnictwa u hr. Krzysztofa Mielżyńskiego. Początkowo nie identyfikował się z polskością, po polsku mówił słabo, biegle znał angielski, niemiecki i francuski. Jak później wspominał, uczucia patriotyczne obudziła w nim lektura dzieł Sienkiewicza.
Kęszycki działał w Tajnym Komitecie Obywatelskim, później przekształconym w Powiatową Radę Ludową, które w powiecie śremskim przygotowywały się do objęcia władzy po klęsce militarnej Niemiec. W ramach tych przygotowań w powiecie utworzono Straż Ludową, której Kęszycki został komendantem. Po wybuchu powstania 27 grudnia do starć w Śremie jednak nie doszło, ponieważ 30 grudnia niemiecki garnizon w Śremie skapitulował bez walki. Następnie śremską Straż Ludową przekształcono w regularne wojsko powstańcze, tzw. batalion śremski. Ponadto aktywnie działał w Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu sprzeciwiając się zdecydowanie planom ugodowym. Za zgodą dowódcy batalionu śremskiego Stefana Chosłowskiego w styczniu 1919 r. złożył komendę Straży Ludowej i w batalionie został dowódcą sekcji czterech ciężkich karabinów maszynowych. Dowodził tą 50-osobową sekcją batalionu śremskiego, walcząc pod Zbąszyniem, a w lutym w rejonie Rawicza.
Zdolności organizacyjne i językowe sprawiły, że w 1919 r. Wojciech Korfanty zaproponował mu pracę w Centralnym Biurze Informacyjnym w Katowicach. Od 1 kwietnia 1920 r. przez dwa lata pełnił funkcję konsula generalnego RP w Opolu, działając na rzecz włączenia Górnego Śląska do Polski. Współpracując ściśle z Korfantym reprezentował Polskę przed Komisją Międzysojuszniczą, a podczas plebiscytu był przedstawicielem RP przy Komisji Plebiscytowej. Po powrocie ze Śląska krótko sprawował urząd Wysokiego Komisarza RP w Wolnym Mieście Gdańsku.
Po śmierci żony Julii z Ponikiewskich w 1923 r. wycofał się z polityki. Powróciwszy do Błociszewa zajął się wychowaniem ośmiorga dzieci oraz działalnością społeczną. Był członkiem Koła Powstańców i Wojaków w Śremie, utworzył oddział „Krakusów”, w którym krzewienie kultury fizycznej łączono z ćwiczeniami wojskowymi. W 1933 w czasopiśmie „Światowid” opublikował artykuł, w którym polemizował z twierdzeniami niemieckich historyków o niepolskim pochodzeniu Pomorza (przetłumaczył go też na język angielski i francuski i rozesłał do europejskich polityków i gazet). Zmarł 29 października 1936 r. na zapalenie płuc w Poznaniu. Został pochowany w mundurze angielskiego marynarza w rodzinnym grobowcu w Błociszewie. Pozostawił ciekawe wspomnienia z lat 1918-1922.
