Kiedy Wiśniewski przejmie władzę w ratuszu? Jakie otrzyma kompetencje?

W niedzielę 21 kwietnia Grzegorz Wiśniewski odniósł zwycięstwo w II turze wyborów i został burmistrzem Śremu. Jednak trzeba będzie jeszcze poczekać na objęcie przez niego realnej władzy do najbliższej sesji nowej rady miejskiej. Warto także przypomnieć kompetencje włodarza gminy i znaczenie w samorządzie terytorialnym.

Reklama

Burmistrz w gminie

Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, powstającą z mocy prawa wspólnotą mieszkańców działającą na określonym terytorium, wyposażoną w osobowość prawną i majątek. Gminę tworzy samorząd posiadający organy: uchwałodawczy i kontrolny – radę, oraz organ wykonawczy: wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Dalej będę odnosił się tylko do włodarza gminy miejskiej/miejsko-wiejskiej, czyli odpowiednio do Śremu.

Burmistrz miasta jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście (do 100 tys. mieszkańców) położonym na terytorium tej gminy. Burmistrz jest przede wszystkim organem wykonawczym gminy, a wyjątkowo można go uznać za organ wykonawczy rady, ponieważ wykonuje on kompetencje rady w zakresie określonym jej uchwałami. W zakresie jego kompetencji, zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (zwanej dalej u.s.g.), znajdują się w szczególności sprawy dotyczące przygotowywania projektów uchwał rady gminy, określania sposobu wykonywania uchwał, gospodarowania mieniem komunalnym, wykonywania budżetu, zatrudniania i zwalniania kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Kieruje on także bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz.

Funkcji burmistrza nie można łączyć z określonymi stanowiskami i funkcjami (np. z zatrudnieniem w administracji rządowej, z mandatem posła lub senatora, z członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego), a także z prowadzeniem określonej działalności gospodarczej.

Komplikacje terminów

22 listopada 2022 r. Prezydent RP podpisał ustawę o przedłużeniu kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego. Deklarowanym celem ustawy była zmiana terminu wyborów samorządowych przez wydłużenie kadencji samorządowej do 30 kwietnia 2024 r. Potrzeba tej zmiany wynika z faktu, iż w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych, która wydłużyła kadencję organów jednostek samorządu terytorialnego z czterech do pięciu lat, doszło do skumulowania dat wyborów parlamentarnych i samorządowych w 2023 r.

Zgodnie z art. 20 ust 2 u.s.g., pierwszą inauguracyjną sesję nowej rady gminy zwołuje komisarz wyborczy na dzień przypadający w ciągu 7 dni po upływie kadencji rady, a ta upływa 30 kwietnia. Jednocześnie zgodnie z art. 29a ust. 2 u.s.g. w celu złożenia przez burmistrza ślubowania, komisarz wyborczy powinien zwołać sesję rady na dzień przypadający w ciągu 7 dni od dnia ogłoszenia zbiorczych wyników wyborów wójtów na obszarze kraju, czyli pomiędzy 22 kwietnia a 29 kwietnia. Jednakże z uwagi na to, że zgodnie z tą samą ustawą kadencja burmistrza miasta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy i upływa z dniem jej zakończenia, zwołanie w tym terminie sesji rady w celu złożenia ślubowania przez włodarza jest niemożliwe. Oznacza to, że pierwsze posiedzenia rad muszą zostać zwołane między 1 a 7 maja, kiedy upłynie stara kadencja. I na tej sesji nowo wybrani włodarze złożą ślubowane. Państwowa Komisja Wyborcza zobowiązała komisarzy wyborczych do uwzględnieniu w porządku obrad pierwszej sesji nowo wybranej rady ślubowania wójtów, burmistrzów, prezydentów.

Wiśniewski w ratuszu

Ze względu, że pomiędzy 1 a 5 maja są dwa święta wolne od pracy i następuje po nich weekend, co w sumie determinuje występowanie tzw. majówki, więc nie powinniśmy się spodziewać w tym terminie inauguracji prac rady miejskiej w Śremie. Wydarzy się to zapewne w poniedziałek 6 maja albo we wtorek 7 maja. Chociaż wyjątkowo burmistrz-elekt mógłby porozumieć się z komisarzem wielkopolskim i dokonać tego już pomiędzy 22 a 29 kwietnia, lecz na pewno takie działanie spowodowałoby wiele kontrowersji i protestów, mimo że byłoby zgodne z prawem. Takie sytuacje niestety występują, kiedy prawo jest nieprecyzyjne.

Złożenie ślubowania jest obowiązkowe, gdyż przesądza o wstąpieniu przez osobę wybraną na ten urząd w prawa i obowiązki wynikające z pełnienia mandatu wójta, a jednocześnie zamyka okres sprawowania władzy w gminie przez dotychczasowego wójta. Odmowa skutkuje wygaszeniem mandatu. Do chwili złożenia ślubowania przez nowo wybranego wójta, obowiązki pełni dotychczasowy wójt, a wydane przez niego zarządzenia podlegają wykonaniu. Analogicznie, przed złożeniem ślubowania nowy wójt, nie może wydawać władczych zarządzeń.

Kadencyjność

Kadencja organu wykonawczego pokrywa się z kadencją organu stanowiącego i rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy. Burmistrz miasta, podobnie jak radni, składa ślubowanie, a z chwilą jego złożenia obejmuje urząd. Może wówczas powołać swojego zastępcę lub zastępców od 1 do 4, a ich liczba uzależniona jest od liczby mieszkańców w danej gminie (art. 26a u.s.g.). Pełni on swoja funkcję przez czas trwania kadencji, a po jej upływie aż do chwili objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Liczba kadencji jest limitowana do dwóch z rzędu.

Ustrój samorządu terytorialnego jest determinowany zasadą kadencyjności organów stanowiących gmin, powiatów i województw oraz organów wykonawczych gmin. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zasada kadencyjności organów stanowiących samorządu terytorialnego jest norma konstytucyjną. W świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja 1998 r. (K 17/98)17 zasada kadencyjności oznacza:

• nakaz nadania pełnomocnictwom organów wybranych w wyborach powszechnych z góry oznaczonych ram czasowych,
• wymienione ramy czasowe nie mogą przekroczyć pewnych rozsądnych granic,
• nakaz ustanowienia takich regulacji prawnych, które zapewnia ukonstytuowanie się nowo wybranych organów, tak aby mogły one rozpocząć wykonywanie swoich funkcji bez nadmiernej zwłoki, po zakończeniu poprzedniej kadencji.