Kim jest starosta i jak się go wybiera?

Powiat

Reklama

Powiat to przede wszystkim jednostka samorządu terytorialnego z własnymi organami, ale także jednostka podziału terytorialnego. Jest to struktura odpowiadającą obszarem kilku gminom i mieści się w podziale podstawowym. Powiat jest strukturą ponadgminną, ale prawnie jest równy gminie. Ma realizować zadania, które przerastają możliwości gminy z powodu skali lub charakteru zadań (dom dziecka, szpital, drogi powiatowe, program gospodarczy subregionu). Powiat jest osobą prawną, ma władztwo i majątek, działa przez swoje organy. Tak samo jak gmina podlega nadzorowi wojewody, premiera, regionalnych izb obrachunkowych (RIO). Różnice dotyczą głównie (obok zadań) organu wykonawczego: powiat ma zarząd jako organ kolegialny, a starosta stojący na czele zarządu jest wybierany przez radę powiatu i przez nią odwoływany. Starosta ma własne zadania ustawowe, choć nie jest wymieniony wprost jako organ powiatu.

Organ wykonawczy powiatu

Organem wykonawczym powiatu jest zarząd, czyli organ kolegialny. W skład zarządu wchodzą starosta – jako przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie (razem od 3 do 5 osób). Wyboru zarządu dokonuje rada powiatu w ciagu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Rada wybiera starostę oraz – na jego wniosek – pozostałych członków zarządu, w tym wicestarostę, w głosowaniu tajnym, odpowiednio – bezwzględną wiekszością głosów ustawowego składu rady i zwykła wiekszością głosów w obecności co najmniej połowy składu rady. Gdyby rada w ciagu 3 miesięcy nie wyłoniła zarządu, od dnia ogłoszenia wyników wyborów, ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Wszyscy członkowie zarządu mogą być wybrani spoza składu rady. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć: z członkostwem w organie samorządu gminy lub województwa, z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora. Zarząd działa od momentu jego wyboru do dnia wyboru nowego zarządu przez nowo wybraną radę. W ten sposób kadencja zarządu jest powiązana z kadencja rady. Wyjątkiem jest sytuacja, w której nie przeprowadza się wyborów przedterminowych do rady powiatu.

Starosta

Ustawodawca nie wymienia starosty jako organu powiatu, jednakże wyposaża go w kompetencje własne, co czyni go – obok zarządu powiatu – organem wykonawczym. Z przepisów o zarządzie powiatu wynika, że starosta jest przewodniczącym zarządu i organizuje jego pracę. Z innych, rozrzuconych przepisów wynika jednak bardzo istotna rola, jaką odgrywa starosta w funkcjonowaniu powiatu i są tam określone jego ważne kompetencje. Do kompetencji starosty należą:

organizowanie prac zarządu powiatu i starostwa, kierowanie bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentowanie powiatu na zewnątrz;

wykonywanie zadań w sprawach niecierpiących zwłoki, w razie zagrożenia interesu publicznego, bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia, albo w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne – kompetencje te wykonywane są przez
starostę w zastępstwie zarządu (nie dotyczy to jednakże wydawania przepisów porządkowych);

wydawanie decyzji w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej, pozostających we właściwości powiatu, chyba że przepisy szczególne przewidują wydawanie decyzji przez zarząd.

Ponadto starosta sprawuje kierownictwo nad starostwem powiatowym oraz zwierzchnictwo służbowe wobec pracowników starostwa, kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz powiatowych służb, inspekcji i straży (komendant powiatowy Policji, komendant powiatowy Państwowej Straży Pożarnej, powiatowa inspekcja budowlana, sanitarna i weterynaryjna).

Do szczególnych kompetencji starosty należy opracowywanie planu operacyjnego ochrony przed powodzią, ogłaszanie i odwoływania pogotowia oraz alarmu przeciwpowodziowego, a także wspomniane już wykonywanie kompetencji zarządu w sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne. Czynności te powinny by zatwierdzone przez zarząd. Oprócz wymienionych zadań i kompetencji starosty, które w sumie składają się na jego dualistyczny status prawny, starosta jest także kierownikiem starostwa powiatowego (odpowiednika urzędu gminy) i zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Starosta sprawuje wie zwierzchnictwo nad powiatowa administracja zespolona.

Powiatowa administracja zespolona

Administracje te, zgodnie z art. 33b ustawy z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym, stanowią:

jednostki organizacyjne stanowiące aparaty pomocnicze kierowników

państwowych służb, inspekcji i straży,

starostwo powiatowe, powiatowy urząd pracy.

Administracja ta jest zespolona zwierzchnictwem starosty. Nie możemy o nich jednak powiedzieć jak o zespolonej administracji wojewódzkiej, że jest zespolona nie tylko w jednym zwierzchnictwie (jak wojewódzka), ale i w jednym urzędzie. Należy przypomnieć, iż kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, choć działają pod zwierzchnictwem starosty, są częścią terenowej administracji rządowej. Te teoretyczne i praktyczne komplikacje są odbiciem częściowo przegranej w toku reformy walki o usamorządowienia służb, inspekcji i straży. Resorty częściowo zdołały utrzymać swój wpływ, ale kierownicy straży, inspekcji i służb wykonują swoje zadania w imieniu wojewody/starosty i pod jego zwierzchnictwem. Oznacza to wręcz stały, zaprogramowany konflikt. Również urzędy pracy zostały dopiero po kilku latach przekazane powiatom – nawet po reformie z 1998r. funkcjonowały jako część administracji rządowej. Tak wielka była nieufność do samorządu, ze nawet zwalczanie bezrobocia, typowo samorządowe zadanie wymagające całościowej polityki lokalnej, obawiano się powierzyć samorządom. To samo dotyczyło długo szkół podstawowych, a do dziś panuje tam „dwuwładza”. Określenie „powiatowy” przy nazwie organu nie oznacza jeszcze zespolenia.

Odwołanie władz powiatu

Ustawa przewiduje dwie możliwości odwołania zarządu powiatu. Pierwsza możliwość wiąże się z instytucja absolutorium. Podobnie jak w gminie, z wnioskiem o udzielenie lub nieudzielenie absolutorium zarządowi występuje do rady powiatu komisja rewizyjna. Rada podejmuje taka uchwale bezwzględną wiekszością głosów ustawowego składu rady powiatu. Uchwala o nieudzieleniu zarządowi absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu, chyba ze po zakończeniu roku budżetowego zarząd powiatu został odwołany z innej przyczyny. Z powodu nieudzielenia absolutorium rada powiatu może odwołać zarząd wiekszością co najmniej trzech piątych głosów ustawowego składu rady w glosowaniu tajnym. Druga możliwość nie łączy się z instytucja absolutorium. Rada powiatu może wiekszością 3/5 głosów ustawowego składu rady odwołać starostę z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium na wniosek co najmniej j1/4 ustawowego składu rady. Odwołanie starosty jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu. Odwołany zarząd pełni swoje obowiązki do czasu wyboru nowego zarządu. Inna mozliwościa zaprzestania działania zarządu jest rezygnacja starosty lub całego zarządu powiatu. Rezygnacja samego starosty jest równoznaczna z rezygnacja całego zarządu.