Św. Mikołaj – nieznany patron Śremu

6 grudnia przypada wspomnienie św. Mikołaja Cudotwórcy z Miry, a mało osób w Śremie wie, że jest on patronem miasta.

Reklama

Nieistniejący kościół św. Mikołaja

W Śremie znajdował się kościół pw. św. Mikołaja i była to pierwsza świątynia w mieście, co spowodowało, iż to Św. Mikołaj jest uważany za patrona Śremu. Najstarsza wzmianka o kościele pochodzi z 1298 roku, kiedy ustanowiono archidiakonat śremski. W 1253 r. miasto lokowano na lewym brzegu Warty i tutaj też znajdował się kościół, prawdopodobnie w miejscu obecnej wieży ciśnień.

Za tą lokalizacją przemawiałoby odkrycie w tym miejscu ponad stu szkieletów, podczas prac budowlanych prowadzonych w 1936 r. Musiały to być pozostałości przykościelnego cmentarza. Imię pierwszego plebana śremskiego – Jana – znamy dopiero z dokumentów z lat 1380-1387. Potem ta najstarsza siedziba śremskiej parafii jest nieobecna w dokumentach, aby pojawić się dopiero w XVII wieku, już jako kaplica obecnej śremskiej fary, położonej po drugiej stronie Warty.

Ponowna lokacja i przeniesienie miasta na prawy brzeg Warty w 1393r. spowodowała powolny upadek tej pierwszej śremskiej świątyni, która z kościoła parafialnego stała się tylko kościołem filialnym. Wspomniane dokumenty sporządzone zostały podczas wizytacji kościelnych w 1610 i 1667 r. Z pierwszego dowiadujemy się, że kościół miał jeden ołtarz, ale z wyobrażeniami aż pięciorga świętych: Mikołaja, Sebastiana, Doroty, Katarzyny i Barbary, i że został ufundowany jako kaplica (oratorium) przez kuśnierza Mikołaja zwanego Dosmaralem, w czasie zarazy w Śremie, w 1604 r. i erygowany w 1606 r. W 1667 r. kaplica miała już trzy ołtarze – główny św. Mikołaja, drugi św. Mikołaja, Rocha, Sebastiana, Doroty, Barbary i Katarzyny z wyobrażeniem św. Mikołaja i trzeci bez wezwania.

Drewniana kaplica musiała być jeszcze w dobrym stanie, jej dach był „świeżo i dobrze pokryty”, wyposażenie było jednak skromne – składało się tylko z dwóch uszkodzonych świeczników, ołtarza przenośnego i dzwonka. Kaplica pojawia się ponownie w protokole lustracji starostwa śremskiego w 1789 r., wtedy jej stan został określony już jako zły. Niestety, pruskie władze okupacyjne rozebrały świątynie w XIX w., co było zgodne z ich antypolską, antykatolicką polityką.

Przynajmniej od przedwojnia wierzono w uzdrawiającą moc źródełka, wypływającego z miejsca, gdzie kiedyś stał pierwszy w Śremie kościół pw. Św. Mikołaja (obecnie okolice Muzeum). 

Kim był ten święty?

Św. Mikołaj żył na przełomie III oraz IV wieku. Urodził się w starożytnej Patarze, w pobliżu ruin, gdzie zlokalizowane jest dziś tureckie miasteczko Gelemis. Choć przyszedł na świat w bardzo zamożnej rodzinie, od dziecka cechował się skromnością, pobożnością oraz wrażliwością na potrzeby biednych.

Po śmierci rodziców, cały swój majątek postanowił rozdać. Według przypowieści sprawił, że trzy córki zubożałego szlachcica mogły wyjść za mąż, dzięki podrzuconym w nocy przez Św. Mikołaja pieniądzom. Wcześniej zresztą zmuszane przez ojca do nierządu…

Pełniąc funkcję biskupa Miry (współcześnie Demre) – starożytnego miasta w południowo-zachodniej części współczesnej Anatolii, zasłynął dokonywanymi cudami oraz pomocą biednym i potrzebującym. Miał np. swoją modlitwą uratować rybaków w czasie gwałtownej burzy od niechybnego utonięcia. Dlatego odbiera cześć jako patron marynarzy i rybaków.

W czasie zarazy, jaka nawiedziła także jego strony, usługiwał chorym z narażeniem własnego życia. Św. Grzegorz I Wielki w żywocie św. Mikołaja podaje, iż w czasie prześladowania, jakie wybuchło za cesarza Dioklecjana i Maksymiana (pocz. wieku IV) Mikołaj został uwięziony. Uwolnił go dopiero edykt mediolański w 313 r., wydany przez Konstantyna I Wielkiego.

Kiedy cesarz skazał trzech młodzieńców z Miry na karę śmierci, zresztą bardzo niesprawiedliwie, św. Mikołaj udał się osobiście do Konstantynopola, by uprosić dla swoich wiernych ułaskawienie, co zakończył się pozytywnym skutkiem. Św. Mikołaj zaprezentował się jako strażnik prawd wiary i tradycji Kościoła i uczestniczył w pierwszym soborze powszechnym w Nicei (325), na którym potępione zostały przez biskupów błędy Ariusza i sam go w pewnym momencie spoliczkował.

Bardzo ciekawy aspekt jego opatrzności po śmierci dostarcza jedno z podań, które głosi, że św. Mikołaj w XIII wieku wskrzesił trzech studentów, zamordowanych w złości przez hotelarza za to, że nie mogli mu wypłacić należności. Połączył ich rozczłonkowane części ciała.

Kult w Polsce

W Polsce kult świętego zadomowił się za sprawą królowej Rychezy, żony Mieszka II. Władczyni, spokrewniona z bizantyjskimi cesarzami, przywiązanie do biskupa Miry, modnego na dworze w Konstantynopolu, przejęła od swoje babki, Teofano. Dopiero wraz z przybyciem Rychezy nad Wisłą rozpoczyna się kult Mikołaja i powstają z jej fundacji świątynie pod jego wezwaniem.

Święty odbierał kult jako patron panien, marynarzy, rybaków, dzieci, więźniów i piekarzy. Zaliczany był do czternastu Orędowników. Zanim jego miejsce zajął św. Antoni Padewski, św. Mikołaj był wzywany we wszystkich naglących potrzebach.