Choroby układu krwionośnego – co możesz zrobić, aby im zapobiegać?

Ta grupa chorób stanowi obecnie najczęstszą przyczynę zgonów na całym świecie. Ich rozwój jest warunkowany przez wiele czynników, z których znaczną część można modyfikować. Wprowadzenie do swoich codziennych nawyków elementów profilaktyki kardiologicznej może znacząco obniżyć ryzyko wystąpienia tych groźnych schorzeń. Zobacz, co można zrobić dla swojego serca!

Reklama

Choroby układu sercowo-naczyniowego są jednym z największych wyzwań współczesnej opieki zdrowotnej. Dotykają bardzo dużej części populacji, a częstość ich występowania stale rośnie. Leczenie chorób sercowo-naczyniowych bywa trudne, kosztowne i uciążliwe dla pacjenta, szczególnie w przypadku zaawansowanych zmian. Dlatego najskuteczniejszą, a jednocześnie najtańszą i najzdrowszą formą walki z takimi problemami jest profilaktyka. Jakie działania są najbardziej efektywne?

Jakie badania wykonuje się w diagnostyce chorób sercowo-naczyniowych?

1. Elektrokardiogram (EKG)

Dzięki temu badaniu można zarejestrować aktywność elektryczną serca. Pomaga ono wykryć arytmie, zawały serca czy przerost mięśnia sercowego.

2. Echo serca (echokardiografia)

Badanie ultrasonograficzne, które pozwala ocenić budowę i funkcjonowanie serca. Umożliwia wykrycie wad budowy serca oraz ocenę przepływu krwi.

3. Holter EKG

Monitorowanie EKG przez 24-48 godzin. Umożliwia wykrycie nieregularnych rytmów serca, które mogą nie być widoczne podczas standardowego EKG.

4. Test wysiłkowy 

Badanie EKG wykonywane podczas monitorowanego wysiłku fizycznego (np. na bieżni lub rowerze stacjonarnym). Służy ocenie, jak serce reaguje na zwiększone zapotrzebowanie na tlen i może wykryć chorobę niedokrwienną serca.

5. Angiografia (koronarografia)

Jest to badanie, które polega na podaniu kontrastu do naczyń krwionośnych i ocenie ich stanu za pomocą promieni rentgenowskich. Stosowane głównie do oceny tętnic wieńcowych pod kątem zwężeń lub zatorów.

6. Tomografia komputerowa serca (CT)

Służy do oceny stopnia drożności tętnic wieńcowych oraz obrazowania aorty i zastawek serca.

7. Rezonans magnetyczny serca (MRI)

Bardzo dokładne badanie obrazowe serca i naczyń krwionośnych. Pozwala na ocenę tkanek serca, funkcji zastawek, przepływu krwi oraz struktury serca.

8. Badania laboratoryjne

• Profil lipidowy – ocena poziomu cholesterolu całkowitego, LDL, HDL i trójglicerydów.
• Markery zawału serca – troponiny i kreatynina kinazy (CK-MB) są badane w przypadku podejrzenia zawału.
• Glukoza i hemoglobina glikowana (hba1c) – pozwalają wykryć cukrzycę, która jest czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

9. Monitorowanie ciśnienia krwi 

Stosuje się w celu wykrycia nadciśnienia tętniczego oraz jego kontroli.

10. Doppler tętnic szyjnych

Badanie ultrasonograficzne oceniające przepływ krwi przez tętnice szyjne, które mogą być zwężone z powodu miażdżycy, co zwiększa ryzyko udaru.

11. Scyntygrafia serca

Obrazowanie serca za pomocą izotopów radioaktywnych, które pozwala na ocenę przepływu krwi w mięśniu sercowym.

Te badania pozwalają lekarzom postawić diagnozę, monitorować przebieg choroby oraz dobrać odpowiednie leczenie dla pacjenta. Niektóre z nich, jak np. pomiary ciśnienia, EKG czy badania laboratoryjne mogą być także wykonywane profilaktycznie.

Jak dużym zagrożeniem w Polsce są choroby układu krążenia?

Według danych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) Polska znajduje się wśród krajów, w których ryzyko chorób sercowo-naczyniowych określono jako wysokie. Oznacza to, że wskazane jest podejmowanie różnych działań mających na celu obniżenie tego ryzyka. 

Choroby układu krążenia są w Polsce odpowiedzialne za ponad 40% zgonów, z czego większość stanowią zawały serca i udary mózgu. Chociaż w ostatnich latach w Polsce można zauważyć pewne zmniejszenie śmiertelności z powodu chorób układu krążenia, to na tle innych krajów Europy śmiertelność ta nadal jest wysoka.

Wśród najczęściej występujących chorób sercowo-naczyniowych wymienić można chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, żylną chorobę zakrzepowo-zatorową, zaburzenia lipidowe, miażdżycę oraz niewydolność serca.

Jak skuteczna jest profilaktyka chorób układu krążenia?

Według opublikowanych w 2023 roku szerokich badań przekrojowych na wystąpienie chorób układu sercowo-naczyniowego wpływ ma 5 głównych czynników. Są to: 

• wskaźnik masy ciała, 
• ciśnienie krwi, 
• cholesterol frakcji innej niż HDL,
• palenie tytoniu,
• cukrzyca.

Według przeprowadzonych analiz czynniki te są odpowiedzialne za ponad 50% chorób układu sercowo-naczyniowego. Dlatego wprowadzenie różnych modyfikacji i odpowiedniej profilaktyki jest skuteczną metodą przeciwdziałania takim schorzeniom – zwiększa zarówno komfort życia, jak i jego długość.

Dowiedz się więcej jak zadbać o serce.

Rola diety i aktywności fizycznej w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego

Na rozwój różnych problemów kardiologicznych bardzo duży wpływ ma nadmierna masa ciała. Jest rozpatrywana zarówno jako niezależny czynnik ryzyka, jak i pierwotna przyczyna cukrzycy i nadciśnienia tętniczego. Dlatego w profilaktyce chorób układu krążenia jednym z najważniejszych zaleceń jest kontrola masy ciała.

Aby utrzymać prawidłową wagę, należy zadbać o swoją dietę i poziom aktywności fizycznej. Jadłospis, który ma zapobiegać chorobom serca, powinien być zbilansowany i dostarczać odpowiedniej ilości energii. W diecie powinny się znajdować składniki takie jak warzywa, zdrowe tłuszcze roślinne, ryby, orzechy, nasiona roślin strączkowych oraz źródła złożonych węglowodanów – kasze, pełnoziarniste pieczywo, makarony czy ryż. Ograniczeniu powinny ulec natomiast tłuszcze zwierzęce oraz węglowodany proste i sól. Takie zalecenia spełnia np. dieta śródziemnomorska.

Dla utrzymania prawidłowej masy ciała i ogólnej sprawności organizmu warto dbać także o odpowiedni poziom aktywności fizycznej. W celu profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych zaleca się umiarkowany, regularny wysiłek. Najprostszą formą będzie codzienny spacer, jednak warto próbować również innych aktywności sportowych.

Palenie papierosów a choroby serca

Kolejnym powszechnie znanym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób układu krążenia jest palenie papierosów. Odejście od tego nałogu pozwala w pewnym stopniu niemal natychmiast zmniejszyć to ryzyko, będzie ono też stale spadać wraz z trwaniem abstynencji. Dlatego ze względów profilaktycznych każdy moment jest dobry na rzucenie palenia.

Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych

Kolejnym dobrze poznanym czynnikiem wpływającym na rozwój chorób układu krwionośnego jest spożywanie alkoholu. Do niedawna spotkać można było teorie sugerujące, że umiarkowane spożywanie alkoholu jest czynnikiem kardioprotekcyjnym. Jednak podstawy takiego twierdzenia w kontekście dowiedzionej wielokrotnie szkodliwości alkoholu są wątpliwe. Każda ilość alkoholu niekorzystnie oddziałuje na organizm, dlatego warto dążyć nie tylko do ograniczenia, ale również całkowitego wykluczenia tej substancji ze swojej diety.

Znaczenie regularnych badań i leczenia

Wśród czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych wymienia się także cukrzycę i nadciśnienie tętnicze. Ich przebieg zależy w dużej mierze od stosowania się pacjenta do zaleceń lekarskich. Prawidłowe leczenie zaburzeń gospodarki węglowodanowej czy nadciśnienia jest ważne, gdyż pozwala zmniejszać ryzyko chorób układu krążenia i innych powikłań. Bardzo istotne jest także regularne wykonywanie badań profilaktycznych, które pozwalają na postawienie diagnozy i jak najszybsze wdrożenie skutecznego leczenia.

Bibliografia

1. Griswold Max G. et al. Alcohol use and burden for 195 countries and territories, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. The Lancet 2018; 392(10152): 1015 – 1035.
2. Jankowski P. Zasady profilaktyki chorób układu krążenia w 2018 roku. Kardiologia Inwazyjna 2017;12(6):42-48.
3. Ministerstwo Zdrowia. Profilaktyka chorób układu krążenia (CHUK). https://pacjent.gov.pl/programy-profilaktyczne/program-profilaktyki-chorob-ukladu-krazenia-chuk
4. The Global Cardiovascular Risk Consortium. Global effect of modifiable risk factors on cardiovascular disease and mortality. The New England Journal of Medicine 2023; 389: 1273-1285.
5. WHO. Cardiovascular diseases (CVDs). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds) [dostęp: 13.09.2024].
6. Wojtyniak B, Goryński P. Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania 2020. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2020.