Dzisiaj przypada 233 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja

Uchwalona 3 maja 1791 roku przez Sejm Czteroletni Ustawa Rządowa, powszechnie znana jako Konstytucja 3 Maja, stanowiła milowy krok w dziejach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jako druga na świecie spisana konstytucja, po amerykańskiej z 1787 roku, a pierwsza w Europie, wprowadziła ona szereg istotnych reform mających na celu ratowanie upadającego państwa.

Reklama

Kontekst historyczny i geneza Konstytucji

Rzeczpospolita Obojga Narodów w drugiej połowie XVIII wieku pogrążona była w głębokim kryzysie systemowym. Osiadły na fundamentach demokracji szlacheckiej, opartej na liberum veto system ten okazał się nieskuteczny i prowadził do paraliżu władzy. Państwo borykało się z problemami o charakterze gospodarczym, społecznym i militarnym. W obliczu tych wyzwań grupa patriotycznych posłów, zdeterminowanych do ratowania ojczyzny, podjęła się dzieła uchwalenia nowej konstytucji.

Główne cele i założenia Konstytucji

Nadrzędnym celem Konstytucji 3 Maja było wzmocnienie władzy centralnej, ograniczenie anarchii szlacheckiej i wprowadzenie nowoczesnych zasad funkcjonowania państwa. Konstytucja miała na celu stworzenie silnej monarchii konstytucyjnej opartej na trójpodziale władzy, z mocnym parlamentem i niezależnym sądownictwem.

Najważniejsze postanowienia Konstytucji

Ustawa Rządowa wprowadziła szereg istotnych zmian w ustroju państwa. Do najważniejszych należały:

• Ustanowienie monarchii konstytucyjnej: Król zachował znaczną władzę wykonawczą, jednak jego działania podlegały kontroli parlamentu,
• Wprowadzenie monarchii dziedzicznej: Po Stanisławie Auguście Poniatowskim na tronie mieli zasiadać przedstawiciele dynastii Wettynów,
• Wprowadzenie trójpodziału władzy: Władzę ustawodawczą powierzono Sejmowi, władzę wykonawczą królowi i jego ministrom, a władzę sądowniczą niezależnym sądom,
• Zniesienie liberum veto: Ten zgubny dla państwa instrument uniemożliwiający podejmowanie uchwał w sejmie został zniesiony,
• Nadanie praw mieszczanom: Mieszczanie otrzymali prawa polityczne i możliwość piastowania urzędów,
• Wzmocnienie pozycji chłopów: Ustawa Rządowa wprowadziła pierwsze ograniczenia pańszczyzny i zobowiązała szlachtę do opieki nad chłopami,
• Zapewnienie tolerancji religijnej: Wszystkie religie zostały uznane za równoprawne.

Sygnatariusze Konstytucji 3 maja

• Stanisław Małachowski, referendarz wielki koronny, sejmowy i konfederacji prowincji koronnych marszałek
• Kazimierz Nestor Sapieha, generał artylerii litewskiej, marszałek konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego
• Józef Kazimierz Kossakowski, biskup inflancki i kurlandzki, następca koadiutor biskupstwa wileńskiego, jako deputowany
• Antoni Barnaba Jabłonowski, kasztelan krakowski, deputat z Senatu Małej Polski
• Szymon Kazimierz Szydłowski, kasztelan żarnowski, deputowany z Senatu prowincji małopolskiej
• Franciszek Antoni Kwilecki, kasztelan kaliski, deputowany do konstytucji z Senatu z prowincji wielkopolskiej
• Kazimierz Konstanty Plater, kasztelan generała trockiego, deputowany do konstytucji z Senatu Wielkiego Księstwa Litewskiego
• Walerian Stroynowski, podkomorzy buski, poseł wołyński, z Małopolski deputat do konstytucji
• Stanisław Kostka Potocki, poseł lubelski, deputowany do konstytucji z prowincji małopolskiej
• Jan Nepomucen Zboiński, poseł ziemi dobrzyńskiej, deputowany do konstytucji z prowincji wielkopolskiej
• Tomasz Nowowiejski, łowczy i poseł ziemi wyszogrodzkiej, deputowany do konstytucji
• Józef Radzicki, podkomorzy i poseł ziemi zakroczymskiej, deputowany do konstytucji z prowincji wielkopolskiej
• Józef Zabiełło, poseł z Księstwa Żmudzkiego, deputowany do konstytucji
• Jacek Antoni Puttkamer, poseł województwa mińskiego, deputowany do konstytucji z prowincji Wielkiego Księstwa Litewskiego

Znaczenie Konstytucji 3 Maja w kontekście historycznym

Konstytucja 3 Maja była aktem niezwykłej odwagi i dalekosiężności. Była to próba ratowania upadającego państwa i wprowadzenia nowoczesnych zasad funkcjonowania. Chociaż konstytucja obowiązywała zaledwie 14 miesięcy (Konstytucja w praktyce straciła znaczenie 24 lipca 1792 roku w momencie przystąpienia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do Targowicy), jej znaczenie dla polskiej historii jest ogromne. Stała się ona symbolem nadziei i dążeń do odzyskania niepodległości i zbudowania silnego, demokratycznego państwa.

Dziedzictwo Konstytucji 3 Maja we współczesnej Polsce

Konstytucja 3 Maja jest uważana za jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Polski. Jest ona symbolem patriotyzmu, dążeń do reformy i walki o demokrację. Do dziś stanowi inspirację dla Polaków i przypomina o wartościach takich jak wolność, równość i praworządność.